Startup kuluçka merkezlerinin artması, özellikle de internet ve teknoloji alanındaki girişimlerin başarılı meyveler vermesiyle birlikte yatırımcılar da gözlerini yenilikçi girişimlere çevirdi. Pek çok kuluçka merkezi, projelerini doğru konumlandırıp finansal destek bulabilmeleri için girişimcilere iş geliştirme, projeyi hayata geçirme konularında eğitim ve ekosistemdeki önemli taraflarla tanışma fırsatı veriyor. Aynı şekilde, yeni fikirlere yatırım yapmak isteyen kişiler de melek yatırımcı adıyla kendi ekosistemlerini yaratıyor, rakiplerinin arasından sıyrılacak projeleri arıyorlar.

Her ne kadar her sene pek çok girişimci, bu tip programlara dahil olup çalışmaya başlasa da; projesini ticarileştirebilen ve gelir getiren bir değeri ortaya çıkartan çok az girişimci oluyor. Bir girişimcinin başarıyı yakalayabilmesi için ilk aşamadan itibaren stratejisini doğru belirlemesi ve yaratacağı değeri büyütmek ve korumak için yapması gerekenleri iyi anlaması gerekiyor. Bu, aynı zamanda girişimcinin gelecekteki muhtemel yatırımcı arayışı için temelini sağlam oluşturması demek çünkü yatırımcılar da; bir startupa yatırım yapma kararı alırken sadece fikre değil projenin ve yaratacağı/yarattığı değerlerin mali ve hukuki açıdan doğru yapıya sahip olup olmadığına bakıyor. Dolayısıyla aşağıda paylaştığımız yatırımcı kriterleri, aslında tüm girişimciler için de dikkat edilmesi gereken önemli başlıkları içeriyor:

İş Modeli ve Ürün: Fikrin somut olarak hayata geçirilmesi için gereken iş modelinin kurulması, fikir olmaktan çıkıp somut bir “ürün”, “hizmet” haline gelmesi yatırımcılar için en önemli kriterlerden biri. Bu aşamayı tamamlayan projeler, yatırımcıların öncelikli olarak değerlendirdiği projeler oluyor. Keza, bu aşama aslında fikrin ne oranda bir yatırıma ihtiyaç duyduğunu, hangi yatırım modelinin uygulanabilir olduğunu görmek için de gerekli ve dolayısıyla yatırım kararında cevaplanması gereken ilk sorulardan birini oluşturuyor.

Gelir Modeli ve Ticarileştirme Stratejisi: Startupın fikrini nasıl ticarileştireceği, nasıl bir gelir modelini benimseyeceği ve bunun için yapılması gerekenleri öngördüğü bir stratejisi olması önemlidir. Bu hem yatırımcı için finansal öngörü sağlar, hem de piyasadaki rakip ürün ve hizmetlerden ayrılmak, öne çıkmak için yapılması gerekenleri gösteren bir değerlendirme olur.

Fikrin/Projenin Hukuki Açıdan Korunması: Startupın kurulma sebebi olan fikrin, projenin kopyalanmaya ve haksız rekabete karşı korunması en önemli hususlardan birini teşkil eder. Eğer proje çıktısı ürünün fikri ve sınai mülkiyet korumasından faydalanması mümkünse, gerekli tescil ve diğer koruma mekanizmalarının kurulması gerekir. Fikri ve sınai mülkiyet korumasından faydalanması mümkün olmayan ürünlerin, know-how’ın ise alternatif yollarla kopyalanmaya, çalınmaya karşı korunması ve önlem alınması gerekir. Aksi takdirde ortada yatırım yapmaya değecek bir ürün kalmaz.

Startup Ekibi ve Ekiple İlişkiler: Startup ekibini oluşturan kurucuların ve çalışanların özgeçmişleri, sektöre hakimiyetleri, girişimci firmayla aralarındaki ilişkinin biçimi (çalışan, ortak veya danışman) ve çalışanlar için bir hisse havuzu oluşturulup oluşturulmadığı yatırımcı açısından büyük önem arz eder. Çünkü startup gibi küçük oluşumlarda projenin başarısı, ticarileştirme yolundaki değişikliklere adapte olabilme yetisi ve ekibin üründeki/ortaklıktaki hakları, doğrudan ekiple ilgili konulardır.

Hedef Kitle ve Müşteriler: Hedef kitlenin kim olduğu, müşteri sayısı ve profili, müşteri sayısındaki büyüme oranı gibi veriler, hem şirket değerinin belirlenmesi hem de gelecek iş stratejilerinin şekillenmesi için gereken bilgiler olarak değerlendirmeye alınır.

Hissedarlık Yapısı ve Hisseler: Startup hisselerinin türü, imtiyazlı hisseler olup olmadığı ve diğer ortakların kim olduğu, yatırım kararını doğrudan etkileyen diğer başlıklardır.

Hukuki ve Mali Due Diligence: Yatırımcılar, herhangi bir yatırım yapmadan önce kendi avukatlarının ve mali danışmanlarının startup kayıtları üzerinde bir due diligence yapmasını ve olası riskleri değerlendirmesini isteyecektir. Yani yatırımcı, startupın kuruluşundan itibaren yaptığı işlemleri, hukuki ve mali mevzuata uygun davranıp davranmadığını inceleyecektir.

Dolayısıyla hem basiretli bir tacir olarak iş yapmak, hem de gelecek yatırım fırsatlarını kaçırmamak için girişimcilerin; çalışan sözleşmelerini, kredi sözleşmelerini, ürün geliştirme ve işbirliği sözleşmelerini özenle hazırlamaları, şirket defterlerini ve kayıtlarını usulüne uygun tutmaları, vergisel yükümlülüklerini yerine getirmeleri çok önemlidir.

Av. Sinem Birsin