Yerel bir tahkim kararının iptali/ iptal davası açma hakkı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 439.maddesinde düzenlenmiştir. Yerel hakem kararları ile milletlerarası hakem kararları arasındaki önemli farklardan biri, yerel hakem kararlarının hükümlerinin HMK'da, milletlerarası hakem kararlarının hükümlerinin ise Milletlerarası Tahkim Kanunu'nda düzenlenmiş olmasıdır. Bu yazımızda, yerel tahkim kararlarının iptali üzerinde duracağız.

İptal davası, HMK’nın 439.maddesinde belirtilen şartların varlığı halinde açılabilir. Buna doğrultuda, tahkim kararından memnun kalmayan taraf Bölge Adliye Mahkemesi’ne (BAM) giderek kararın iptali için iptal davası açabilir.

HMK 439/1 maddesi şu şekilde düzenlenmiştir:

“Hakem kararına karşı yalnızca iptal davası açılabilir. İptal davası, tahkim yeri bölge adliye mahkemesinde açılır; öncelikle ve ivedilikle görülür”

Bu bağlamda, hükmün iptalini isteyen taraf, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içerisinde hakem kararının iptali için dava açabilir. Verilen bu bir aylık süre hak düşürücü süre olup bu süreye uyulmaması iptal davası açma hakkının sona ermesine yol açabilir.

Yerel hakem kararının iptal sebepleri HMK’nın 439/2 maddesinde aşağıdaki şekilde sıralanmıştır:

• Tahkim sözleşmesinin taraflarından birinin ehliyetsiz ya da tahkim sözleşmesinin geçersiz olduğu,
• Hakem veya hakem kurulunun seçiminde, sözleşmede belirlenen veya bu kısımda öngörülen usule uyulmadığı,
• Kararın, tahkim süresi içinde verilmediği,
• Hakem veya hakem kurulunun, hukuka aykırı olarak yetkili veya yetkisiz olduğuna karar verdiği,
• Hakem veya hakem kurulunun, tahkim sözleşmesi dışında kalan bir konuda karar verdiği veya talebin tamamı hakkında karar vermediği ya da yetkisini aştığı,
• Tahkim yargılamasının, usul açısından sözleşmede veya bu yönde bir sözleşme bulunmaması hâlinde, bu Kısımda yer alan hükümlere uygun olarak yürütülmediği ve bu durumun kararın esasına etkili olduğu,
• Tarafların eşitliği ilkesi ve hukuki dinlenilme hakkına riayet edilmediği,
• Hakem veya hakem kurulu kararına konu uyuşmazlığın Türk hukukuna göre tahkime elverişli olmadığı,
• Kararın kamu düzenine aykırı olduğu.

Maddenin gerekçesinde bu iptal nedenlerinin sınırlı sayıda olduğu belirtildiğinden, taraflar maddede belirtilen sebepler dışında herhangi bir nedenle iptal davası açamazlar. Yani iptal davasında taraflar, uyuşmazlığın esasına ilişkin herhangi bir değerlendirme ve/veya hüküm talep etme ve karar verme yetkisine sahip değildirler. Yerel hakem kararının iptali ancak iptal sebeplerinin varlığının tespiti halinde istenebilir[1].

HMK m. 439/4’e göre, hakem kararına karşı iptal davası açmak hükmün icrasını durdurmaz. Ancak taraflardan birinin talebi üzerine paranın veya malın değerinin karşılanacağına dair teminat gösterilmesi halinde hükmün icrası ertelenebilir.

Mahkeme iptal dayanaklarını uygun görürse, yalnızca hakem kararının iptaline karar verebilir ve davanın esasına ilişkin yeni bir karar veremez. Mahkeme iddia edilen iptal sebeplerini tespit edemezse dava reddedilir.

Son olarak, HMK 439/6’a göre, Bölge Adliye Mahkemesi’nin iptal kararına karşı temyiz yoluna başvurulabilir. Herhangi bir itirazın yokluğunda, Bölge Adliye Mahkemesi’nin kararı kesin ve bağlayıcı olacaktır.