Ortak yapımlar, farklı milletlerden sanatçıları bir araya getirmeleri ve çok uluslu sanat eserleri yaratmaları sebebiyle hem film yapımcıları, hem de yönetmenler ve oyuncular için önemli bir fırsat.  Ayrıca belirli kriterler çerçevesinde Avrupa Birliği’ndeki kurumlardan ve yerel makamlardan aldıkları finansal desteklerle, mali açıdan da tercih edilir bir opsiyon haline geliyorlar. Bir taraftan mali, sanatsal ve pazarlama açısından filme avantaj sağlarken, diğer taraftan projenin yönetimiyle ilgili bazı riskler barındırıyorlar.

Hem günlük yönetim süreci hem de ortak yapıma taraf prodüktörlerin mali yükümlülükleri açısından dengeli bir yapı yaratmak, bu tip projeler için büyük önem arz ediyor. Bu dengenin adil bir şekilde kurulamaması halinde, tamamen iyi niyetli hareket eden yapımcıların bile kendisini bir ihtilafın içinde bulması çok büyük bir olasılık.

Bütçe

Ortak yapım sözleşmesini hazırlamadan önce, yapımcıların bütçe üzerinde iyi bir çalışma yapması ve tarafların mali yükümlülükleriyle birlikte fon kuruluşlarının aradığı koşulları doğru belirlemesi gerekiyor. Ancak başlangıçtaki planların tamamen varsayımlar üzerine yapılması ve onaylanmış fon veya nakit akışına göre yapılmaması sebebiyle,  bu bütçe, çoğunlukla proje sürecinde değişikliğe uğruyor. Dolayısıyla, prodüksiyon sürecinde ortaya çıkabilecek ihtiyaçlara göre bütçe değişikliğine izin veren esnek hükümler eklemek iyi bir çözüm oluyor.

Fikri Mülkiyet Hakları

Diğer önemli bir başlık ise filmin fikri mülkiyet hakları ve ilgili hak sahipleri. Temel kural olarak, filmin fikri mülkiyet hakları üzerinde tüm yapımcılar hisseleri oranında ortak hak sahibi olmalı ve filmin uluslararası dağıtımını yapacak firma taraflarca müştereken belirlenmelidir. Yapımcıların karar vermesi gereken bir diğer önemli konu da, münhasır ve ortak bölgelerin belirlenmesi ve bu bölgeler belirlenirken yerel fonlara yapılacak başvuruların da dikkate alınmasıdır. Bölge tanımı yapılırken, gelecekteki tartışmaları önlemek üzere mümkün olduğunca açık ve detaylı tanımlar yapılması gerekir (örneğin, Benelüks hakları, Fransızca konuşulan ülke haklarını da kapsar mı?). Bu tanımlar için IFTA kılavuz ve dokümanlarının baz alınması mümkündür ve uydu yayınlarıyla ilgili kuralların ve gerekli teknolojilerin, dağıtım sözleşmesiyle beraber ortak yapım sözleşmesinde de düzenlenmesi gerekir. Birden fazla ülke veya bölge fonuna başvurulması halinde; fonlar arasındaki ilişkilere, kısıtlamalara, yapımcı değişikliğinde izlenmesi gereken yollar ve her bir fona sunulacak dokümanlara ayrıca dikkat etmek gerekir.

Delege Prodüktör

Prodüksiyonun günlük yönetimi ve esaslı kararların alınması konusunda yetkili bir veya iki delege yapımcının seçimi, projenin yararına olacaktır. Yerel ve uluslararası fonlar, genellikle başvuru süreçleri için bir delege prodüktörün bildirilmesini isteyecektir. Bu durum, bürokratik süreci kolaylaştırmaklar beraber, diğer yapımcıların haklarını korumak açısından ortak yapım sözleşmesinde dikkat edilmesi gereken konulardan biridir.

Pratikte, projelerin ve ortak yapımdaki ticari mutabakatların yapısı değişkenlik gösterir. Çoğunlukla, yapımcılardan biri delege prodüktör olmak ve filmin sanatsal kısmıyla ilgili nihai kararı veren taraf olmak isteyecektir. Ancak sözleşmenin diğer tarafları da yapımcı sıfatını haiz olacağından (bir finansör gibi değil, ortak yapımcı olarak değerlendirilmeleri gerekir), bu yetkinin tartışılması, belirli sınırlamalara tabi kılınması ve her halükarda ortak yapıma başlamadan önce üzerinde mutabık kalınması gerekir.

Yine, bu başlıca hususların ve diğer ticari konuların, prodüksiyon başlamadan önce taraflarca değerlendirilmesi ve ortak yapım sözleşmesinin de varılan mutabakata göre nihai hale getirilerek imzalanması önerilir. Aksi takdirde, sözleşmenin pek çok kısmı, süreci kilitleyebilir ve prodüksiyon bu durumdan olumsuz etkilenir.  Ortak yapımcılardan her biri, diğer yapımcıların mali durumlarını ve önceki projelerini, referanslarını prodüksiyona başlamadan önce iyice araştırmalıdır.

Oyuncu ve yönetmen sözleşmeleri, fon başvuruları, bütçenin üzerine çıkılan veya altında kalınan hallerde uygulanacak yöntemler, sigorta yükümlülükleri ve jenerik içeriği de ortak yapımlarda düzenlenmesi gereken diğer başlıca hususlardır. Ortak yapım film projelerini; her bir seviyesi ve üçüncü şahıs/yüklenici ilişkileri, ortak yapımcılar ve bu alanda deneyimli hukukçuları tarafından güçlü şekilde inşa edilmesi gereken bir yapı olarak görmek doğru yaklaşım olacaktır.

Av. Sinem Birsin